Ulteriori informazioni
Mackiewicz pisal na przyklad, ze ideologia bolszewikow miala charakter totalitarny, czego nie mozna wyjasnic w kategoriach ciaglosci pomiedzy mysla rosyjska a sowietyzmem; ze komunizm nie jest internacjonalizmem, lecz ze podsyca i posluguje sie nacjonalizmami; ze nacjonalizm zniszczyl tozsamosc historyczna i kulturalna narodow w Europie Wschodniej; ze bolszewizm i nacjonalizm jako formy polityki prowadza do rasizmu politycznego; ze ludzie poddani cisnieniu polityki utozsamiaja sie z mysleniem kolektywnym ... ze w polskiej mentalnosc narodowej, opartej na micie ofiary, brak wrazliwosci dla cierpien innych narodow; ze Polacy w systemie komunistycznym stawiali nie tylko heroiczny opor, lecz uczestniczyli takze w klamstwie, konformizmie, oportunizmie, w terrorze, a niekiedy w zbrodni ...Nowoczesnosc Mackiewicza polega na postawieniu problemow, ktorych znaczenie zostanie docenione wiele lat pozniej.
Wlodzimierz Bolecki, Rzeczpospolita 2 marca 2002
