Naga Wyspa Gulag Tity

Na poczatku wojny jugoslowianscy komunisci spiewali: "Oj, Stalinie, czolem, czesc, racje masz i wszystko wiesz!". W 1948 roku piosenka brzmiala juz inaczej: "Oj, Stalinie, babo stara, od naszego Tity wara!". W nowej rzeczywistosci nikt nie wiedzial, kiedy i za co moze zostac uznany za przeciwnika wladzy. A chociaz Tito uniezaleznil sie od Stalina, jego metody rozprawiania sie z wrogami byly bardzo podobne do rozwiazan sowieckich - ZSRR mial Wyspy Solowieckie, a Jugoslawia Naga Wyspe. Miejsce to przez dlugie lata okryte bylo mroczna tajemnica, nie mozna go bylo znalezc na mapach, nie mozna bylo o nim rozmawiac. Na podstawie relacji wiezniow, straznikow i wielu innych zrodel Bozidar Jezernik rekonstruuje swiat, ktory mial pozostac w ukryciu. Powstaje w ten sposob prawdziwy, przerazajacy obraz miejsca, gdzie nazistowska metodycznosc wzbogacona zostala o "azjatyckie cwaniactwo i balkanski prymitywizm". Naga Wyspa to swoista legenda i wciaz zywy synonim wszystkich obozow w bylej Jugoslawii, takze tych najnowszych, choc juz przemilczanych.

Ta ksiazka to trafny komentarz do najwybitniejszych dokonan 'literatury lagrow': Solzenicyna i Szalamowa, Borowskiego i Herlinga-Grudzinskiego. Ale to rowniez portret komunizmu w pigulce; komunizm lat stalinowskich wciaz tak slabo obecnych w swiadomosci zbiorowej. Milovan Dzilas - jeden z owczesnych liderow KPJ, a potem odwazny krytyk i wiezien rezimu Tity - pisal po wielu latach, ze Goli Otok 'byl najciemniejsza i najbardziej wstydliwa strona jugoslowianskiego komunizmu. Nawet gorsza i bardziej przerazajaca niz sam komunizm'. I jeszcze dwie opinie. Edvard Kardelj, jeden z najwazniejszych liderow KPJ i najblizszych wspolpracownikow, Tity pisal, ze 'bylismy brutalni w postepowaniu wobec agentow Kominformu w Jugoslawii, ale nie moglismy dzialac inaczej, gdyz bezposrednio otworzylibysmy drzwi przed Stalinem'. Vladimir Dedijer zas - 'gdybysmy nie stworzyli takiego obozu, Stalin cala Jugoslawie zamienilby w jeden wielki oboz'. Wobec tych wyznan czytelnik staje bezradny. Czy okrutne tortury, deptanie ludzkiej godnosci, lamanie charakterow - to metody niezbedne i dopuszczalne dla obrony bezpieczenstwa kraju? Takie pytania pojawiaja sie z cala brutalnoscia po lekturze tej ksiazki... Temat Nagiej Wyspy nalezal do utajnionych i zakazanych. Zaczeto o tym glosno mowic dopiero po smierci Tity (1980). Potem ten temat znow znalazl sie na marginesie - wyparly go emocje nacjonalistyczne. Dobrze, ze Jezernik ofiarowuje dzis Polakom opowiesc o tej okrutnej wyspie, sporzadzona z chlodna precyzja chirurga.
Ze wstepu Adama Michnika

'Goli otok' - Naga Wyspa - to nazwa, ktora w Jugoslawii wymawiano z lekiem, nawet po smierci Tity. Wspomnienia pensjonariuszy umiejscowionego na niej "obozu pracy spolecznie uzytecznej" dowodza, ze tworca "socjalizmu samorzadowego" zrealizowal tam perfekcyjny model "samorzadnej" spolecznosci skrajnie upodlonych niewolnikow. Jedna z wiezniarek wspomina, ze doswiadczenie Auschwitz i Ravensbrück zniosla latwiej anizeli psychiczna i fizyczna torture pobytu na Nagiej Wyspie. W tym obozie nie bylo bowiem wiezniow i straznikow, swoich i wrogow. Nie bylo tez miejsca na zaden odruch solidarnosci i wspolczucia. Stworzono w nim niezawodny system, w ramach ktorego sami wiezniowie gorliwie spelniali funkcje donosicieli i katow, nadzorcom pozostawiajac role wychowawcow i spowiednikow. Proces "moralnej odnowy" politycznych renegatow sprowadzal sie do brutalnie prostej alternatywy: bij albo bedziesz bity; donos albo doniosa na ciebie; oskarzaj siebie albo oskarza cie inni; ponizaj albo bedziesz ponizany; zrezygnuj z czlowieczenstwa albo przestaniesz istniec. Chociaz w tle tej opowiesci obecna jest walka frakcyjna w lonie Komunistycznej Partii Jugoslawii, autor przekazuje prawde najprostsza: ludzie ludziom zgotowali ten los. I nic ich nie usprawiedliwia".
Prof. Maria Hanna Dabrowska-Partyka

Product details

• Authors: Bozidar Jezernik
• Publisher: Czarne
• Languages: Polish
• Product format: Paperback / Softback
• Released: 01.01.2013
• No. of pages: 360
• Weight: 440 g
• Series: Historia/Historie; Historia/Historie
• Subject: Travel > Travelogues, traveller's tales