Religion und Philosophie in neuerer deutschsprachiger Literatur und Kunst

Czlowiek nie moze byc szczesliwy bez religii, twierdzil Immanuel Kant. Przedstawiciele niemieckiego Oswiecenia, epoki ratio, bedacej okresem kryzysu religii, ale i jej odnowy, stawiaja odwazne pytania o istnienie i nieistnienie Boga, jego transcendentny badz immanentny sposob istnienia, akcentuja takze poglebiajacy sie kryzys jego poznania. Poruszane przez niemieckich filozofow i teologow kwestie metafizyczne sa w literaturze i sztuce nie tylko obecne, ale i tworczo przetwarzane. Dzieje sie tak rowniez w kolejnych stuleciach. Nierzadko tekst literacki staje sie ilustracja podjetych na nowo poszukiwan miejsca chrzescijanstwa w kulturze Europy.

Pod koniec XVIII wieku, miedzy innymi za sprawa filozofii krytycznej Kanta, pytanie o mozliwosci zastapienia chrzescijanskiej wizji swiata mitologia stawiaja najwieksi poeci przelomu XVIII i XIX wieku - m.in. Goethe i Schiller. Pytanie o (nie)istnienie Boga zadaje Jean Paul Richter w slynnym fragmencie powiesci Siebenkäs, tak zwanej Mowie umarlego Chrystusa ze szczytu kosmicznego gmachu o tym, ze Boga nie ma. W prezentowanym tu tomie Czytelnik znajdzie dwie rozne interpretacje tego fragmentu, swiadczace o tym, jak niejednoznaczne moga byc literackie wizje. Nieco pozniej w literaturze niemieckiej ponownie ozywaja pytania o zwiazki chrzescijanstwa z poganstwem (czego przykladem jest omowione w tomie opowiadanie Undine Friedricha de la Motte Fouqué). W niemieckim romantyzmie przezycie duchowe staje sie przedmiotem opisu roszczacego sobie prawa do autentycznosci, a wiec wykraczajacego poza domene z zalozenia fikcjonalnej narracji literatury (o czym swiadcza spisane przez Klemensa Brentano pasyjne wizje siostry Anny Katarzyny Emmerich). Zjawisko przekraczania granicy miedzy immanencja a transcendencja w sztuce i literaturze powraca na przelomie XIX i XX wieku. Analiza zwiazkow duchowosci z estetycznymi przeslankami ekspresjonizmu w tworczosci literackiej i artystycznej Ludwiga Meidnera staje sie wyzwaniem dla badacza literatury poszukujacego odpowiednich metod. Rowniez najnowsza literatura dostarcza fikcjonalnych opisow eksplorujacych osobiste przezycie jakim jest np. smierc kliniczna, czyniac ze stanu zawieszenia miedzy zyciem i smiercia punkt wyjscia takze refleksji teologicznej. Zwiazki teologii z literatura i szeroko pojeta religijnoscia zostaly omowione w artykulach poswieconych tworczosci niemieckich poetow-duchownych, Heinricha Federera, Petera Dörflera i Josepha Wittiga oraz ludowym kalendarzom wydawanym w II polowie XIX i na poczatku XX wieku na Warmii.

Na niniejszy tom sklada sie kilkanascie prac literaturoznawcow polskich i zagranicznych, analizujacych zwiazki literatury niemieckojezycznej z filozofia, religia oraz sztukami wizualnymi od poczatku XVIII wieku do wspolczesnosci. Wsrod poetow i pisarzy, ktorych tworczosc zostala tu omowiona, znalezli sie J. W. Goethe, F. Schiller, Heinrich von Kleist, Christoph A. Tiedge, Maria Waser, Paula Grogger, Ruth Hoffmann, Paula von Preradovic, Hugo Ball, Rudolf Pannwitz, a takze pisarze wspolczesni: Dieter Wellershoff, Uwe Timm, Daniel Kehlmann, Sybille Lewitscharoff, Sten Nadolny, Patrick Roth, Urs Widmer.

Zebrane przyklady pokazuja, ze utwory literackie i dziela sztuki, powstale na przestrzeni ponad 200 lat, czesto wchodza w dialog z dyskursami poslugujacymi sie innym, "nieliterackim" instrumentarium. Dlatego mowienie o Bogu, bogach, niesmiertelnej duszy i doswiadczeniach religijnych oraz zacieranie granic miedzy literatura a sztuka, filozofia i religia wymagaja od literaturoznawcy nie tylko siegniecia po oczywiste kategorie i metody literaturoznawcze, ale takze po narzedzia wlasciwe innym dziedzinom wiedzy - religioznawstwu, psychologii, historii sztuki.
Czy mozna zatem mowic o "duchowosci poetyckiej", o "poetyckiej religijnosci", ewoluujacych na przestrzeni wiekow? Byc moze Czytelnik, zainspirowany przemysleniami autorow niniejszego tomu, takze podejmie te pytania.

Product details

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdanskiego
• Languages: Polish
• Product format: Hardback
• Released: 01.01.2016
• No. of pages: 212
• Dimensions: 171 mm x 241 mm x 17 mm
• Weight: 451 g
• Subject: Humanities, art, music > Linguistics and literary studies > General and comparative literary studies