Kronika halicko-wolynska (Kronika Romanowiczow) w latopisarskiej kolekcji historycznej

Najnowsza ksiazka Adriana Jusupovicia jest istotnym uzupelnieniem niedawno wydanej edycji krytycznej Kroniki halicko-wolynskiej (PAU-IH PAN) oraz jej polskiego tlumaczenia (AVALON). Jej przedmiotem jest analiza strategii chronologicznej i narracyjnej tworcy tego zrodla. Autor ksiazki wskazal na wyjatkowy charakter kroniki. Kronikarz bowiem zrezygnowal z tradycyjnego ukladu rocznego, stosowanego w pisarstwie sredniowiecznej Rusi. W jego miejsce pojawily sie cztery strategie chronologiczne. Pierwsza obejmuje zapisy dotyczace lat 1205-1228, dla ktorych podstawa szkieletu chronologicznego stanowil zapewne nieznany manuskrypt, nazwany roboczo Kijowskim Latopisem Roscislawowiczow. Nierzadko przebija w nim pierwszoplanowa rola Mscislawa Mscislawowicza. Do tego niegdys zamknietego zrodla dolaczono paralelne opowiadania o dziejach bojarow halickich, a takze najprawdopodobniej relacje wdowy po Romanie Mscislawowiczu lub kogos z jej otoczenia. Na to ostatnie wskazuje widoczna korelacja szczegolowosci opisow roznych wydarzen i miejsca przebywania dworu Romanowej. Druga strategia dotyczy okresu 1228-1244. W tej partii tekstu podstawe szkieletu chronologicznego stanowi zapewne tzw. Zwod Daniela - hipotetyczne zrodlo powstale na dworze Daniela Romanowicza, w ktorym wydarzenia ulozono w sposob niemal rocznikarski. Do zwodu wprowadzono wtornie wstawki w postaci krotkich opowiesci odnoszacych sie do dwoch, trzech lub wiecej lat. Wprowadzenie kazdej z nich kronikarz zasygnalizowal powtorzeniem na koncu informacji ja poprzedzajacej. Jest to sygnal dla czytelnika, ze narracja powraca na wczesniejsze, zaburzone przez wstawke, tory poprawnej chronologii kodeksu. Do narracji zostaly wlaczone takze wiadomosci o Wasylku w celu podkreslenia jego roli w opisywanych wydarzeniach. W tej czesci zrodla znajduja sie rowniez liczne informacje tzw. prorocze, odnoszace sie do czasow pozniejszych niz te, z ktorymi sasiaduja. W jednej z nich Daniel zostal okreslony mianem krola, zatem mogla powstac najwczesniej po 1253 r. Trzeci system narracji obejmuje lata 1245-1259. Opowiesc w tej czesci zrodla jest bardziej szczegolowa, niz w jego wczesniejszych partiach, a jej podstawa sa watki: babenbersko-wegierski, litewsko-jacwieski, mongolski, polski i inne. Obejmuja one dzieje jakiegos obszaru i jego stosunkow z Rusia Halicko-Wolynska. Autor kroniki podzielil watki na fragmenty obejmujace opisy poszczegolnych kwestii, a w obrebie tych fragmentow zastosowal porzadek chronologiczny narracji. Powracajac do watku przerwanego wczesniej, kronikarz rozpoczyna opowiesc od momentu jego zakonczenia lub, jezeli przez dluzszy okres nic sie w nim nie dzialo, wykorzystuje inny watek do umiejscowienia go w czasie. Taki uklad tekstu wskazuje na wlaczenie do kroniki zrodla powstalego najpozniej w latach szescdziesiatych XIII w. Ostatnia narracja chronologiczna dotyczaca opisu wydarzen z lat 1260-1290, jest zblizona do odnoszacej sie do okresu 1228-1244, tj. cechuja ja wstawki. Fakt ten wskazuje na to, ze wszystkie wstawki w kronice sa wynikiem pracy jej ostatniego redaktora. Trzy zawarte w omawianym zrodle sugestie, wedlug ktorych ostatnie informacje stworzono po smierci Lwa lub w okresie pozniejszych rzadow Mscislawa (lub po jego smierci), pozwalaja okreslic moment powstania kroniki w znanej wspolczesnie postaci na ostatnie dwie dekady XIII i (lub) na poczatek XIV w.

Liczne odwolania do Hilariona, Latopisu Kijowskiego i innych przekazow wskazuja na to, ze opisywana kronika od poczatku stanowila czesc wiekszej latopisarskiej kolekcji historiograficznej. Pod tym terminem autor ksiazki rozumie zestawienie w jednym rekopisie materialow powstalych w roznym czasie i realizujacych rozne cele poznawcze i ideowe aktualne dla momentow swego powstania. Dzieki wtornemu zestawieniu w jedna calosc zyskiwaly one nowa interpretacje i tworzyly nowa calosc historiograficzna. W XIII w. na Rusi kolekcje historiograficzne zastepowaly nieistniejaca wowczas synteze dziejow kraju. Powstaly po 1205/1206 r., kiedy to w roznych osrodkach zaczely powstawac latopisy skupiajace sie na dziejach konkretnych ziem. Polaczenie tych latopisow z dzielami wczesniejszymi pozwalalo zakorzenic je w historii calej Rusi.

Polaczenie w jednej kolekcji Kroniki halicko-wolynskiej z Powiescia doroczna oraz Latopisem Kijowskim stanowilo swego rodzaju deklaracje programu politycznego przedstawiajac wladcow poludniowo-zachodniej Rusi jako kontynuatorow dziel dawnych ksiazat kijowskich. Rownoczesnie potomstwo Romana Mscislawowicza przejmowalo nowa etykiete literacka, ktora byla de facto kalka funkcjonujacych glownie na Rusi Kijowskiej koncepcji monarchicznych, zaszczepionych najsilniej przez Hilariona. Z tego punktu widzenia Powiesc doroczna i Latopis Kijowski mialy realny wplyw na metode pracy kronikarza Romanowiczow. Nalezy podkreslic, ze kwestia funkcjonowania Kroniki halicko-wolynskiej w ramach szerszego zespolu zrodel nie byla dotad rozpatrywana w osobnym studium.

Znaczaca pomoca dla czytelnika jest aneks ("Tablica chronologiczna Kroniki halicko-wolynskiej"), w ktorym czytelnik odnajdzie dokladne datowanie poszczegolnych fragmentow omawianego zabytku pismiennictwa staroruskiego.

Dettagli sul prodotto

• Autori: Adrian Jusupovic
• Editore: Avalon
• Lingue: Polacco
• Formato: Copertina rigida
• Pubblicazione: 01.01.2019
• Pagine: 208
• Peso: 460 g
• Categoria: Narrativa > Romanzi > Epistole, diari