Read more
Tasavvuf düsüncesinin özünü teskil eden temel kavramlardan biri olan nefs, Kuranda üc yüze yakin yerde gecmektedir. Yaratilis gayesi, Allaha ulasmak olan insanin hedefinin önündeki en büyük engel, nefs olarak kabul edilir. Kuranda, hadislerde ve cesitli din kaynaklarda nefs, daima menfi bir unsur olarak karsimiza cikmaktadir. Tasavvuf inancinda tezkiye edilmemis nefs, bütün kötülüklerin kaynagi, insanin en cetin düsmani olarak telakki edilir.
Kavram olarak genis bir anlam yelpazesine sahip olan nefs, divan edebiyatinda sairler ve nasirler tarafindan üzerinde durulmus, manzumelerde cokca islenmis bir kavramdir. Bu calismada; nefse dair bazi hususlar ifade edildikten sonra divan siirinde nefsin nasil ele alindigi izah edilmeye calisilmistir.
13. asirdan 19. asra kadar olan zaman diliminde yasamis olan sairlere ait 223 divan ve mesnevinin taranmasi sonucu elde edilen beyit ve bendlerden hareketle; nefsin yapisi, özellikleri, sifatlari, mahiyeti, mertebeleri, kuvveleri, akil-kalp ve ruh ile olan iliskileri, din yapilarla kullanimi, tarihi-mitolojik sahis ve hayvanlara tesbihi, bu tesbihlerin arka planlarinda yatan nedenler toplam 4 bölüm halinde izah edilmistir. 5. bölümde nefsi tanitmakla yetinmeyen sairlerin, onu hangi metotlarla tezkiye ve tasfiye ettikleri ortaya konulmustur. 6. bölümde ise toplam 143 sairin eserlerinden hareketle sairlerin nefs hakkindaki bireysel düsünceleri yüzyillara göre tasnif edilerek özetle verilmistir. Böylece divan sairlerinin nefs hakkindaki düsünceleri, tespitleri ilk defa toplu bir sekilde ortaya konulmustur.
